عبور جریان از هر وسیله‌ای سبب تولید گرما خواهد شد. این گرما زمانی که بیشتر از حد معمول خود باشد عملکرد را کاهش خواهد داد و حتی میتواند باعث آسیب دائمی یا خرابی دستگاه‌ها شود. این اتفاق ممکن است برای لپ تاپ شما نیز رخ دهد و آن را فرسوده کند. برای جلوگیری از این اتفاق سازندگان این رایانه‌های شخصی موفق به ساخت ابزاری استاندارد شده‌اند که گرما را تا حد زیادی در دستگاه کاهش می‌دهد. این محصول خمیر CPU نام داشته که برای سلامت لپ تاپ شما حیاتی بوده و بدون آن، کامپیوتر شما برای مدت طولانی روشن نمی‌ماند. با توجه به این موضوع امروز قصد داریم در این مقاله بگوییم ماهیت خمیر CPU چیست و کاربردهای آن را بررسی کنیم.
خمیر CPU چیست؟
اگر فن خنککننده یک کامپیوتر یا لپ تاپ را باز کنید، حتماً متوجه یک خمیر خاکستری یا سفید رنگ در بالای CPU و در پایین پردازنده خواهید شد که به آن خمیر CPU یا خمیر سیلیکونی گفته می‌شود. به طور کلی خمیر CPU یک ماده‌ی خمیری یا چسب مانند، ضد آب و انتقال‌دهنده‌ی گرمای پردازنده است. با نصب این خمیر بر روی فن خنککننده دما میتواند 10 تا 20 درجه کاهش پیدا کند که این کاهش دما در واقع به جنس خمیر بستگی دارد.
به این صورت که هر چقدر جنس آن بهتر باشد دمای بیشتری دفع خواهد شد. در حدود بیست سال پیش تعداد رایانه‌هایی که در اثر گرما از کار می‌افتادند بسیار کم بود به همین سبب استفاده از خمیر تا حدودی اختیاری محسوب می شد؛ اما امروزه با توجه به اهمیت استفاده از آن، نصب این خمیر یک امر ضروری برای هر لپ تاپ و رایانه‌ای به حساب می‌آید.
دلایل استفاده از خمیر CPU
شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که اصلاً چرا از خمیر CPU استفاده میکنیم. بهتر است بدانید که بدون وجود خمیر CPU، یک انتقال حرارت صحیح بین CPU و فن خنککننده به وجود نمی‌آید. به این معنی که CPU بسیار داغ‌تر از زمانی خواهد بود که از خمیر استفاده می‌کردید. در واقع سطح پردازنده و فن خنککننده کاملاً صاف نیست و یک سری شکاف بسیار ریز و میکروسکوپی بر روی آن‌ها دیده می‌شود.
اغلب هوا در بین این سوراخ‌ها گیر کرده و گرمای تولیدشده در پردازنده به فن خنککننده نمی‌رسد. در نتیجه دمای سیستم بالا خواهد رفت. این خمیر با پر کردن این شکاف‌ها به این دو جسم کمک کرده تا ارتباط فیزیکی بهتری را ایجاد کنند. در نتیجه این کار، کاهش دمای نسبتاً قابل‌توجهی در سیستم رخ خواهد داد. این امر مهم‌ترین وظیفه آن محسوب می‌شود و از لپ تاپ شما در برابر سوختن و خاموش شدن محافظت میکند.
کاربردهای خمیر CPU
همان‌طور که قبلاً به آن اشاره کردیم خمیر CPU یک رسانای بسیار خوب برای گرما است که مانع از رسیدن آسیب به پردازنده می شود. این خمیر بین دو شی فلزی یعنی فن خنککننده و پردازنده مرکزی قرار می‌گیرد. در حقیقت هنگامی که خمیر بین این دو قرار می‌گیرد فضای خالی بین فن و پردازنده را پر خواهد شد که این مسئله سبب شده گرما و هوا به ساده‌ترین شکل ممکن بین این دو محل تبادل شود.
حال اگر این فضا خالی بماند انتقال گرما به بدترین شکل ممکن انجام می‌شود؛ زیرا هوا از ضعیف‌ترین رساناها برای گرما محسوب می‌شود. در نتیجه احتمال آسیب رسیدن به پردازنده مرکزی وجود دارد که خمیر CPU از این اتفاق جلوگیری کرده و یک سیستم خنککننده را در رایانهها به وجود می‌آورد.
مواد تشکیل‌دهنده خمیر CPU
متخصصین در ساخت خمیر CPU برای اینکه بتوانند ماده‌ای با بالاترین درصد رسانایی گرما به دست آورند از مواد مختلفی استفاده می‌کنند. سیلیکون، اکسید آلومینیوم، اکسید روی، کربن، نقره، تیترید آلومینیوم، پودر فلز، پودر سرامیک، عوامل ضد اکسیداسیون و… اسامی مهمی در مواد تشکیل‌دهنده آن هستند.
ویژگی‌های فنی خمیر CPU
به کار بردن یک خمیر CPU نامناسب میتواند علاوه بر بیشتر کردن دمای کامپیوتر بر نحوه عملکرد آن نیز تأثیر منفی بگذارد. به همین علت لازم است که قبل از خرید این خمیر برای رایانه خود از تعدادی ویژگی‌های فنی آن آگاه باشید.
ویسکوزیته یا چگالی
چگالی مناسب یکی از ویژگی‌های مهم در انتخاب یک خمیر CPU خوب است. زمانی که چگالی یا ویسکوزیته یک خمیر بالاتر می‌رود، خمیر قوام بیشتری پیدا کرده یا در اصطلاح بیشتر حالت خمیری به خود می‌گیرد. چنین خمیری معمولاً بهتر به پردازنده می‌چسبد؛ این در حالی است که خمیرهای CPU که حالت مایع‌تری دارند به جای چسبیدن بر روی سطح پردازنده پخش خواهند شد.
رسانایی گرمایی
دومین ویژگی فنی که در خمیرهای CPU باید به آن توجه کرد رسانایی گرمایی خمیر است. هر خمیری سطح متفاوتی از رسانایی گرمایی را دارا است که با توجه به آن میتوان فهمید خمیر CPU تا چه اندازه قادر است گرما را از پردازنده دور کند و به سمت فن خنککننده ببرد؛ بنابراین انتخاب یک خمیر با رسانایی گرمایی مناسب جهت خنک نگه‌داشتن پردازنده و ایمنی بسیار اهمیت دارد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید رم کامپیوتر
رسانایی الکتریکی
هنگام خرید یک خمیر CPU حتماً توجه کنید که آن مدل رسانای جریان الکتریکی است یا خیر. با توجه به اینکه استفاده از آن بر روی پردازنده دقت بالایی را می‌طلبد، در صورت به کار بردن خمیری که رسانای الکتریکی است ممکن است اتصال‌هایی کوتاه و زیان‌بار به وجود بیاید که ایمنی دستگاه را به خطر می‌اندازند. پس باید حتماً این نکته را نیز در نظر بگیرید.
انواع خمیر CPU
خمیر سیلیکون CPU هم مانند هر محصول دیگر که توسط انسان‌ها ساخته می‌شود به مرور زمان در انواع مختلف و با قیمت‌های گوناگونی به بازار عرضه شده است. با اینکه پایه و اساس ساخت هر کدام از نوع‌های مختلف خمیر CPU موادی مثل سیلیکون و گریس است؛ اما شرکت‌های مختلف هر کدام برای ساخت این خمیر ترکیب خاص خود را دارند تا بتوانند جهت کاهش دمای پردازنده بهترین نتیجه را داشته باشند. جزئیات سه نوع مختلف خمیر CPU عبارت‌اند از:
خمیر سیلیکون CPU بر پایه فلز
خمیر CPU بر پایه فلزی را میتوان به عنوان بهترین نوع خمیر معرفی کرد. در عین حال آن‌ها کمیاب بوده و قیمت نسبتاً بالایی نیز دارند. در ساخت خمیر سیلیکون CPU بر پایه فلز، از فلزات پودر شده‌ای مانند نقره، آلومینیوم، روی و… استفاده شده است؛ به همین علت این نوع خمیر مؤثرترین نوع رسانای گرما است. اما در نظر داشته باشید که وجود این فلزات در ترکیب سازنده خمیر CPU سبب می‌شود که خمیر به یک رسانای الکتریکی نیز تبدیل شود؛ بنابراین باید هنگام نصب آن تمامی نکات ایمنی مربوطه رعایت شود.
خمیر CPU بر پایه سرامیک
این نوع خمیر را میتوان متداول‌ترین نوع خمیر CPU دانست که در بازار رایج است. این خمیر رنگ سفید روشنی داشته و همان‌طور که از اسمش پیداست در ساخت آن از پودر سرامیک استفاده شده است. با یک مقایسه ساده می‌توانیم بفهمیم که رسانای گرمایی سرامیک پایین‌تر از رسانای گرمایی فلزات است. این بدین معناست که خمیر بر پایه سرامیک در مقایسه با همتای فلزی خود توانایی کمتری در انتقال گرما دارد؛ اما قیمت مناسب این مدل آن را به یک گزینه محبوب برای انتخاب توسط مصرف‌کننده‌ها تبدیل میکند. خمیر CPU سرامیکی رسانای جریان برق هم نیست و از این نظر نیز دیگر جایی برای نگرانی مصرف‌کننده‌ها باقی نمی‌ماند.
خمیر CPU بر پایه سیلیکون
آخرین مدل خمیرهای CPU نوع سیلیکونی آن است. این مدل نیز مانند نوع قبلی بسیار رایج و قیمت مناسبی دارد و در اکثر فروشگاه‌های خرید و فروش لوازم جانبی رایانهها یافت می‌شود. با توجه به اینکه در ساخت این نوع خمیر سیلیکون به کار رفته است، میتوان گفت که قدرت انتقال حرارت و گرمای آن نیز تا حد زیادی پایین آماده و به هیچ وجه قابل‌مقایسه با نوع فلزی این خمیرها نیست. با اینکه این خمیر کارایی زیادی ندارد اما استفاده از آن آسان بوده و ارزان است.
جایگزین‌های خمیر CPU
محققین دریافتند که میتوان از بعضی ترکیبات به عنوان جایگزین خمیر CPU استفاده کرد. با این حال ما اکیداً به شما توصیه میکنیم که تحت هیچ شرایطی آن‌ها را جایگزین این خمیر نکنید. تعدادی از این مواد شامل:
- وازلین
- خمیردندان
- روغن سیلیکون
- پودر آلومینیوم
- سس مایونز
- سس خردل
- پماد اکسید زینک
نحوه ساخت خمیر در خانه
جالب است بدانید که میتوان خمیر CPU را در خانه و به تنهایی ساخت. برای ساخت این خمیر ما یک روش را برای شما ذکر کرده‌ایم؛ با این حال به هیچ عنوان استفاده از آن‌ها را توصیه نمی‌کنیم.
- ترکیب مقداری نمک و مربا با هم
- ترکیب چند قطره روغن خوراکی و مقداری خمیردندان که حالتی لاستیکی دارد
- ترکیب خمیردندان و وازلین
- ترکیب پودر الماس و گریس
نحوه استفاده از خمیر سیلیکون CPU
استفاده از این خمیر به هیچ وجه کار مشکلی نبوده و شما میتوانید تنها با رعایت چند نکته به سادگی آن را برای رایانه خود به کار ببرید؛ اما در نظر داشته باشید که پردازنده یکی از حساس‌ترین قطعات کامپیوتر بوده و احتمال آسیب دیدن آن در طی انجام فرایند استفاده از خمیر CPU میتواند کار آن را مختل کند. برای استفاده از این خمیر می توانید به شرح زیر عمل کنید:
- قبل از شروع کار الزامی است که پردازنده را جدا کرده و سطح آن را به دقت از خمیر CPU قبلی تمیز کنید. میتوانید این کار را با کمک یک دستمال و یا گوش پاک‌کن تمیز و الکل انجام دهید.
- بعد از انجام قسمت اول پردازنده را به محل اول خود بازگردانده و سپس مقدار بسیار کمی از خمیر CPU را درست در وسط آن بریزید. در اینجا مقدار خمیری که مصرف می‌شود بسیار اهمیت داشته و اندازه آن نباید از یک دانه‌ی ریز عدس بیشتر شود.
- سپس باید با استفاده از یک کارت و یا ابزاری مانند آن خمیر CPU را بر روی سطح مرکزی پردازنده پخش کرد.
- در آخر نیز باید با دادن کمی فشار فن خنککننده را بر روی پردازنده مرکزی نصب کنید تا خمیر در همه جای پردازنده به طور کامل پخش شود.
سخن پایانی
شاید نام خمیر CPU به اندازه خود CPU معروف نبوده و موردبحث قرار نمی‌گرفته باشد اما نمی‌توان نقش مهم آن در عملکرد پردازنده‌ها را انکار کرد. داشتن آگاهی درباره ماهیت آن، روش استفاده صحیح از این خمیر و اطلاعاتی که در بالا برایتان گفتیم میتواند به شما کمک کند تا اطمینان پیدا کنید بهترین عملکرد را از CPU خود دریافت خواهید کرد و سلامت رایانه شخصیتان نیز حفظ می‌شود.
